تجهیزات حفاظت تنفسی در صنایع
تجهیزات حفاظت از سیستم تنفسی:
تجهیزات حفاظت از سیستم تنفسی یا ماسک ها ی تنفسی (Respiratory Protection Masks) بنا به تعریف وسایلی هستند که به منظور حفاظت سیستم تنفسی طراحی شده اند تا از استنشاق هوای آلوده جلوگیری نماید. ماسک ها این حفاظت را هم بوسیله گرفتن آلاینده ها از هوای استنشاقی و هم به وسیله هوا رسانی از طریق یک منبع هوای قابل استنشاق تأمین میکنند.
ماسک ها ی حفاظت تنفسی بطور کلی به دو دسته اصلی تقسیم میشوند:
- ماسک ها ی تصفیه کننده هوا (Air Purifying Respirators)
- ماسک ها ی رساننده هوای اتمسفری (Atmosphere – Supplying Respirators)
- ماسک ها ی تصفیه کننده هوا:
ماسک ها یی هستند که آلاینده ها ی موجود در هوای استنشاقی را میگیرند و خود به چ ها ر دسته تقسیم میشوند:
الف. ماسک ها ی حذف کننده ذرات (Particulate Filtering Respirators)
ب. ماسک ها ی حذف کننده گاز ها و بخارات (Vapor and Gas Removing Respirators)
ج. ماسک ها ی الکتریکی تصفیه کننده هوا (Powered Air – Purifying Respirators (PAPR))
د. ماسک ها ی نجات یا فرار (Escape Masks)
- ماسک ها ی هوا رسان:
ماسک ها یی هستند که هوا را از طریق منبعی غیر از هوای اطراف، تأمین میکنند. این گروه از ماسک ها در شرایطی استفاده میشوند که یا فیلتر مناسب جهت حذف آلاینده موجود در هوای محیط وجود نداشته باشد و یا تراکم اکسیژن در محل کمتر از 21% باشد. ماسک ها ی هوا رسان به دو دسته تقسیم میشوند:
الف. ماسک ها ی کپسول سرخود (Self – Contained Breathing Apparatus)
ب. ماسک ها ی هوا رسان شیلنگی (Air – Hose Supplied Air Respirators)
ماسک ها ی حذف کننده ذرات:
ماسک ها ی حفاظت در برابر گرد و غبار، به منظور حفاظت در برابر گرد و غبار ها ، فیوم ها (Fumes) و یا میست ها (Mists) مورد استفاده قرار میگیرند. در این ماسک ها از مواد فیبری و الیافی همچون کاغذ، نمد و یا پارچه برای به دام اندازی آلاینده ها استفاده میکنند.
فیلتر ها ی این ماسک ها بر اساس استاندار ها ی اروپایی در سه گروه N، R و P طبقه بندی میشوند.
طبقه N، ماسک ها یی را شامل میشود که منحصراً برای استفاده در اتمسفر ها یی که ذرات آن پایه غیر روغنی دارند،کاربرد دارد. طبقات R و P نیز ماسک ها یی با فیلتر ها ی مقاوم در برابر ذرات روغنی یا فیلتر ها ی عایق روغن را شامل میگردند.
این استاندارد ها عموماً مبنای طبقه بندی ماسک ها ی گرد و غبار تولیدی در کشور آمریکا و کانادا قرار میگیرد.
طبقه بندی NIOSH (استاندارد ایالات متحده) در خصوص ماسک ها ی حذف کننده به ترتیب جدول زیر میباشد:
طبقه بندی ماسک ها ی گرد و غبار | نوع فیلتر | راندمان |
سری N (ذرات غیر روغنی) | N95 | 95% |
N99 | 99% | |
N100 | 97/99% | |
سری R (ذرات مقاوم در برابر روغن) | R95 | 95% |
R99 | 99% | |
R100 | 97/99% | |
سری P (ذرات عایق روغن) | P95 | 95% |
P99 | 99% | |
P100 | 97/99% |
بر اساس استاندارد اروپایی BS-EN 149:2001 (British Standards)، ماسک ها ی گرد و غبار به طبقات زیر تقسیم میشوند:
الف. طبقه FFP1: حفاظت در برابر آئروسل ها ی جامد و مایع غیر سمی با تراکم 5/4 برابر حد مجاز تماس شغلی (OEL).
ب. طبقه FFP2:حفاظت در برابر آئروسل ها ی جامد و مایع غیر سمی و یا با سمیت کم تا متوسط با تراکم 12 برابر حد مجاز تماس شغلی (OEL).
ج. طبقه FFP3: حفاظت در برابر آئروسل ها ی جامد و مایع غیر سمی و یا با سمیت کم تا متوسط یا با سمیت بالا با تراکم 50 برابر حد مجاز تماس شغلی (OEL).
حداقل راندمان فیلتراسیون یک ماسک (حداکثر نفوذ مجاز گرد و غبار در ماسک)* بر اساس استاندارد BS-EN 149:2001 به شرح جدول زیر میباشد:
حداکثر نفوذ مجاز | ذرات جامد (Nacl) | ذرات مایع (روغن پارافین) |
طبقه FFP1 | 20% | 20% |
طبقه FFP2 | 6% | 6% |
طبقه FFP3 | 1% | 1% |
ماسک ها ی حذف کننده گاز ها و بخارات:
ماسک ها ی تصفیه کننده هوا برای حفاظت در مقابل گاز ها و بخارات خاص، مانند گاز آمونیاک و بخار جیوه و گروه ها یی از گاز ها و بخارات مانند گاز ها ی اسیدی و بخارات آلی مورد استفاده قرار میگیرند.
بطور کلی انواع ماسک ها ی حذف کننده گاز ها و بخارات عبارتند از:
الف. ماسک ها ی کارتریجدار شیمیایی (Chemical Cartridge Respirators).
ب. ماسک ها ی گازی (Gas Masks).
ج. ماسک ها ی کاغذی یا نمدی پوشش داده با زغال فعال. (Combinations Particulate Removing and Vapor and Gas Removing)
Maximum Allowable Penetration *
ب-1. ماسک ها ی کارتریجدار (ماسک ها ی فیلتر دار)
این ماسک ها از نظر شکل ظاهری به دو نوع نیم صورت و تمام صورت طبقه بندی میشوند که نوع تمام صورت این ماسک ها برای حفاظت چشم ها در برابر مواد شیمیایی است که علاوه بر سیستم تنفسی بر روی چشم ها نیز اثرات تحریک کننده دارند.
ب-2. ماسک ها ی کانیستر دار (ماسک ها ی گازی):
کانیستر ها مشابه کارتریج ها میباشند با این تفاوت که حجم ماده جاذب موجود در کانیستر ها از کارتریج ها بیشتر و از نظر سایز بزرگتر از آن ها ست، بزرگترین تفاوت میان کانیستر ها و کارتریج ها در این است که کانیستر و ترجیحاً ماسک آن ها معمولاً دارای دریچه استنشاقی است.
انواع فیلتر ها ی مورد استفاده در ماسک ها ی حذف کننده گاز ها و بخارات:
فیلتر ها ی موجود در کانیستر ها و کارتریج ها ی حذف کننده گاز ها و بخارات، بر اساس نوع گاز ها یی که قادر به جذب آن ها هستند،بر اساس جدول زیر طبقه بندی میشوند:
ردیف | نوع | کاربرد (تصفیه کننده …) |
1 | A | گاز ها و بخارات آلی مختلف |
2 | B | گاز ها ی معدنی و اسیدی مانند مونوکسید کربن |
3 | E | دی اکسید سولفور و سایر گاز ها ی معدنی |
4 | G | مواد شیمیایی با فشار بخار پایین (فشار بخار کمتر از Pa13/0 در Cْ25 و مواد شیمیایی کشاورزی) |
5 | K | آمونیاک و مشتقات آن |
6 | MB | متیل بروماید |
7 | AX | گروهی از ترکیبات آلی با نقطه جوش پایین (نقطه جوش کمتر از Cْ65) |
8 | HG | بخار جیوه |
9 | NO | اکسید ها ی نیتروژن |
10 | مواد شیمیایی که جزو مواد یاد شده نیستند |
ب-3. ماسک ها ی کاغذی نمدی یا پوشش داده شده با زغال فعال:
این ماسک ها نوعی ماسک کاغذی یا نمدی پوشش داده شده با زغال فعال هستند که جهت حذف توأم گاز ها و بخارات و گرد و غبار در محیط ها یی که این آلاینده ها بصورت توأم وجود دارند، استفاده میشوند.
ماسک ها ی الکتریکی تصفیه کننده هوا:
این ماسک ها از یک دمنده الکتریکی (معمولاً از طریق باتری ) برای عبور دادن هوای آلوده از داخل بخشی که باعث حذف آلاینده ها میشود و نیز کمک به استنشاق هوا از ورودی ماسک بهره میبرند.
ماسک ها ی نجات یا فرار:
نوعی خاص از ماسک ها ی گازی هستند که در حین فرار (نه ورود یا بازگشت به محوطه آلوده) از هوایی با مخاطره آنی برای زندگی و سلامتی مورد استفاده قرار میگیرند. این ماسک ها عموماً در مناطق با خطر بروز مسمومیت ها ی تنفسی و کاهش اکسیژن در شرایط اضطراری مانند معادن (ماسک مونوکسید کربن) و یا در زمان ها ی کوتاه همچون فرار از حریق (ماسک دود) مورد استفاده قرار میگیرند.
ماسک ها ی هوا رسان (ماسک ها ی فشار مثبت):
الف. ماسک ها ی کپسول سرخود:
در این ماسک ها ، فرد هوا یا اکسیژن مورد نیاز خود را از یک منبع تنفسی که بر روی خود حمل مینماید، تأمین میکند. این ماسک ها بسته به طراحی وسیله میتوانند حداکثر تا چهار ساعت اکسیژن یا هوای مورد نیاز استفاده کنند را تأمین نماید.
این نوع از ماسک ها ، هوای مورد نیاز فرد را از طریق یک منبع ثابت هوای فشرده و یا یک کمپرسور دمنده هوا که با هوای سالم و تازه ارتباط دارد و از طریق یک شیلنگ تحت فشار انتقال میدهند. طول شیلنگ این ماسک ها از 25 الی 300 فوت متغیر است. در پایینترین فشار و بالاترین طول شلنگ، وسیله بایستی حداقل قابلیت ارسال هوایی به میزان 170 لیتر در دقیقه را داشته باشد و فشار دستگاه نیز نبایستی از PSI125 بیشتر شود
منبع: http://vcr.mshdiau.ac.ir